آموزش عکاسی مادون قرمز

با اینکه این سبک عکسبرداری مانند هر ژانر دیگری از عکسبرداری و یا هنر یک مسئله سلیقه‌ای میباشد. به خاطر بیشتر شدن تعداد دستگاه‌های دوربین ‌دار و بروز شدن قابلیت های مربوط به آن‌ها، آموزش عکاسی مادون قرمز به عکاسان این اختیار را خواهد داد که کار خود را به قسمت های بروزتری گسترش دهند و تصویرهای که ایجاد می‌کنند را از دیگر تصویرها متمایز میشوند.

واژه‌شناسی

در این مطلب، ما از جمله «نزدیک به مادون قرمز» و یا به زبان راحت «IR» برای اشاره به طیف نوری مادون قرمز بهره برداری میکنیم. نزدیک به مادون قرمز، به طیفی از نور که فراتر از طیف قابل تشخیص توسط چشم انسان است اشاره دارد. محدوده‌ی نور چیزی بین 700 تا 1200 نانومتر است. از طیف‌های نوری بالاتر از نزدیک به مادون قرمز (Near-Infrared) برای عکاسی حرارتی استفاده می‌شود. قابلیت حرارتی با فیلم‌هایی مثل «Patriot Games» و… شناخته شده میباشند که در آن‌ها پرسنل نظامی و امنیتی می‌توانستند با اندازه‌گیری حرارت بدن، شخصیت شرور فیلم را در شرایط تاریک پیدا کنند. سنسورهای مورد استفاده در دوربین‌های دیجیتالی متداول امروزی قابلیت تشخیص تصویرهای حرارتی را نخواهند داشت اما تحت شرایط استاندارد، دوربین‌های دیجیتالی می‌توانند به شکل بینظیری نور مادون قرمز را ثبت کنند.

تاریخچه عکاسی مادون قرمز

نخستین کوشش های مخصوص عکاسی مادون قرمز با بهره برداری از صفحات فیلم بخصوص، در نخستین سالهای قرن بیستم انجام گرفت. در طول جنگ جهانی اول، عکسبرداری مادون قرمز به شدت با ارزش محسوب میشد چرا که تصویرهای که با طیف مادون قرمز ثبت می‌شدند، به اندازه‌ی تصویرهای دیگر تحت تاثیر گرد و خاک محیط قرار نداشتند. و نیز عکسبرداری مادون قرمز توانا میباشد به شکل مشخص تفاوت میان برج ها و پوشش گیاهی را نشان بدهد و کاربران توانایی آن زا دارند تا با بهره برداری از این تصویرها بسیار ساده تر اهدافی مانند کارخانه‌های مهمات استتار میشود و دیگر جاهایی کلیدی را پیدا می کند. رودخانه‌ها، جریان‌های آب، دریاچه‌ها و دیگر مسیرهای آبی نیز با یک رنگ خیلی تیره مشخص می‌شدند و تشخیص آن‌ها را بسیار راحت تر می‌کرد.

در سالهای دهه‌ی 30 و 40 میلادی کارگردان ها انواع متفاوتی از فیلم حساس به مادون قرمز را عرضه کردند که توجه عکاسان تازه کار و فیلم‌سازهای هالیوودی را به سمت خود کشاند. ارتش نیز بهره برداری از عکسبرداری مادون قرمز را توسعه داد چرا که تصمیم داشتند تا جای امکان در طول جنگ جهانی دوم یک برتری کامل را تجربه بکنند. در سالهای 60 میلادی عکسبرداری مادون قرمز با یک مجموعه تغییر روبرو میباشد چرا که خواننده‌های پرو پا قرص آن وقت مانند «Grateful Dead» و «Jimmy Hendrix» با کاورهای آلبوم خود سبب مشهور شدن این ژانر عکسبرداری شدند. با ابداع دوربین‌های دیجیتال در سالهای پایانی دهه‌ی 90 میلادی نیز عکسبرداری معمولی و نیز عکاسی مادون قرمز در معرض تغییر میباشند. اضافه بر عکاس‌های پیشرفته و تازه کار مقامات نظامی هم از عکسبرداری مادون قرمز برای تشخیص شاهد ها و مدرک های که با چشم  غیر مسلح قابل تماشا نمیباشند بهره برداری می‌کنند.

خصوصیات نور IR

نور مادون قرمز بازتاب داده شده، گروهی مهیج از افکت‌های فرا واقعی را ایجاد خواهد کرد. گیاهان به رنگ سفید یا نزدیک به سفید دیده خواهند شد. پوست یک بافت نرم و شیری به خود می‌گیرد ولی رگ‌های نزدیک به سطح پوست ممکن است تقویت شوند و ظاهری ترسناک را شبیه‌سازی کنند. چشم‌ها می‌توانند کمی روح مانند باشند زیرا عنبیه چشم تون‌های خیلی تاریکی خلق می‌کنند و سفیدی چشم هم تقریبا خاکستری دیده می‌شود. لباس‌های مشکی بسته به نوع پارچه به شکل خاکستری یا سفید دیده خواهند شد. نور مادون قرمز می‌تواند حتی از عینک‌های آفتابی که به چشم ما خیلی تیره و یا آینه‌ای هستند نیز عبور کند. آسمان‌های آبی نیز ظاهر دراماتیک‌تری به خودشان خواهند گرفت.

تصویرهای مادون قرمز یک بعد دیگر نیز خواهند داشت که بررسی کردن آن و گروه بندی آن مقداری مشکل میباشد. در این تصویرها نوع بخصوصی از کنتراست وجود خواهد داشت که کمتر در عکس‌های معمولی دیده خواهد شد. عکس‌های سیاه و سفید با کنتراست بالا، نزدیک‌ترین نوع عکس به عکس‌های مادون قرمز هستند ولی حتی این عکس‌ها هم نمی‌توانند ظاهر و احساس خاص عکس‌های مادون قرمز را شبیه‌سازی کنند. این افکت‌ها هستند که باعث جادویی شدن عکاسی مادون قرمز خواهند شد؛ همه چیز متفاوت‌تر از چیزی است که شما به دیدن آن تحت نور مرئی عادت دارید.

گزینه‌های عکاسی مادون قرمز

هنوز هم می‌توانید در برخی فروشگاه‌های خاص، فیلم‌های مادون قرمز 35 میلیمتری را در رول‌های 36تایی با قیمت نسبتا مناسبی تهیه کنید. این فیلم‌ها را می‌توانید به راحتی داخل دوربین‌های SLR قدیمی خودتان قرار دهید و بدون نیاز به هر وسیله‌ی دیگری به عکاسی مادون قرمز بپردازید. البته ممکن است نیاز باشد که کمی برای ظاهر کردن فیلم‌های خودتان بیشتر هزینه کنید و یا آن‌ها را به لابراتوارهای ویژه‌ای که این کار را انجام می‌دهند بفرستید.

انتخاب بعدی که در خدمت شما میباشد این است که یک فیلتر IR دایره‌ای بخرید و آن را به ورودی لنز خود اتصال بدهید. این فیلتر از عبور نور مرئی جلوگیری خواهد کرد و صرفا به نور مادون قرمز اجازه‌ی ورود و رسیدن به حسگر دوربین را خواهد داد. هزینه این فیلترها وابسته به اندازه آن‌ها و میزان طیف مادون قرمزی که رد میشود متفاوت میباشد. با اهمیت ترین تفاوت این فیلترها روش رندر و ارائه‌ی رنگ‌ها میباشد ، اما معمولا این موارد به سلیقه‌ی شما بستگی خواهد داشت. پرداخت مبلغ زیاد برای فیلتری که قسمت متفاوتی از نور مادون قرمز را منتقل میکند، لزوما به این معنا نمیباشد که نتیجه های نهایی از نتایج به دست آمده به واسطه فیلتر کم هزینه تر بهتر میباشد و یا شما آن‌ها را زیاد تر دوست دارید.

نقاط بد فیلترهای مادون قرمزی که به لنز اتصال داده میشوند چه میباشد؟ نخستین ایراد تاریکی بوجود آمده از تحرک (Motion Blur) میباشد. از جایی که در برابر دوربین DSLR شما یک فیلتر سد کننده ی نور مادون قرمز وجود خواهد داشت، مقدار بسیار پایینی از نور مادون قرمز به حسگر خواهد رسید. فیلتر مادون قرمزی نیز که شما در برابر لنز نصب میکنید صرفا به نور مادون قرمز اجازه‌ی ورود خواهد داد و نور مرئی از آن رد نخواهد شد. ترکیب فیلتر مادون قرمز و فیلتر سد کننده ی نور مادون قرمز، سبب میشود که به مدت زمان بسیار طولانی برای نوردهی لازم داشته باشید. از آنجایی هم که فیلتر IR بسیار تاریک میباشد، شما میبایست پیش از متصل شدن فیلتر مادون قرمز به لنز، فوکوس را انجام بدهید.

مدت وقت نورسنجی وابسته به نوع فیلتر مادون قرمز مورد بهره برداری، حساس بودن حسگر دوربین به نور مادون قرمز، ویژگی های فیلتر سد کننده‌ی نور IR دوربین و البته میزان نور مادون قرمز متغییر میباشد. به عنوان نمونه  امکان دارد برای عکسبرداری مادون قرمز در یک روز تابستان به چیزی میان 45 تا 60 ثانیه نورسنجی احتیاج داشته باشید تا بشود یک تصویر مادون قرمز با نوردهی مناسب ثبت بکنید. بهره برداری از این مدت وقت نورسنجی برای عکسبرداری از شخصیت های مانند برج ها و یا دیگر شئی های بدون حرکت اشکالی نخواهد داشت اما نمیشود برای عکسبرداری از شخصیت های که حرکت می‌کنند مانند مردم، حیوان ها، برگ‌ها، گل‌ها و… از آن بهره برداری کرد. ولی چنانچه تصمیم دارید با پایین ترین هزینه ممکن و بسیار پر سرعت عکسبرداری مادون قرمز را شروع بکنید، میشود یک فیلتر مادون قرمز مانند Hoya R72 تهیه کرده تا راحت‌تر بشود تصمیم اتخاذ بکنید که این ژانر برای شما مناسب میباشد یا نه. R72 پرطرفدارترین فیلتر مادون قرمز موجود در سطح بازار میباشد چرا که طیف گسترده از نور مادون قرمز را عبور خواهد داد، هزینه اقتصادی‌ای خواهد داشت و تصویرهای مادون قرمز بینظیری نیز ایجاد خواهد کرد.

انتخاب آخر نیز تبدیل دوربین DSLR خود به یک دوربین مادون قرمز اختصاصی میباشد. این انتخاب پر هزینه میباشد  اما برترین نتیجه ها را برای شما ایجاد خواهد کرد و منعطف پذیری بسیار زیادی را نیز نسبت به راه های دیگر در اختیار دارید.

تبدیل DSLR برای آموزش عکاسی مادون قرمز

برای بهره برداری از این انتخاب می بایست فیلتر محدودکننده‌ی نور مادون قرمز در برابر حسگر دوربین از میان برداشته شود و با فیلتری که صرفا نور IR را منتقل میکند تعویض بشود. این کار صدرصد مانند بهره برداری از فیلتر مادون قرمزی میباشد که پیش از این درباره آن سخن گفتیم و تغییر آن با فیلتر سد کننده ی درون لنز میباشد. مزایایی این راه این میباشد که میشود از دوربین خود به شکل کاملا استاندارد بهره برداری بکنید و از مدت زمان‌های نورسنجی و سرعت شاتر معمولی بهره برداری بکنید. با استفاده از این راه دیگر نیازی به بشتر کردن مدت زمان نورسنجی یا بهره برداری از فوکوس دستی ندارید و لازم نمیباشد با فیلترهای مادون قرمزی که جلوی لنز نصب می‌شوند سر و کله بزنید. مهم‌تر از همه اینکه دیگر تصویرهای شما تار نمیشوند .

عیب های بهره برداری از یک دوربین مادون قرمز اختصاصی نیز میزان مبلغ آن، عدم قابلیت بهره برداری از دوربین برای مواردی به جز عکسبرداری IR و باطل شدن ضمانت نامه دوربین میباشد. برای تبدیل کردن دوربین DSLR به دوربین مادون قرمز شما دو راه در اختیار خواهید داشت:

1. ارسال دوربین به تعمیرگاه‌های با اعتبار مانند نمایندگی کانن
2. تبدیل کردن به واسطه خود شما

ما گزینه‌ی 1 را پیشنهاد می‌کنیم، مگر آنکه خود شما توانای این را داشته باشید تا کارهایی که در ادامه ذکر میکنیم را انجام بدهید: دیدن فیلم آموزشی در این باره، قابلیت کار با قطعه های الکترونیکی ظریف و حساس، باز کردن دوربین و رسیدن به حسگر در شرایط بسیار تمیز، حذف فیلتر سد کننده‌ی مادون قرمز، تغییر آن با فیلتر مادون قرمز، سر هم کردن دوربین و سر و کله زدن با همه ی اشکال های بدیهی مانند عبور گرد و غبار، مو و دیگر ذره های ریز به درون دوربین و نیز دیگر اشکالات کارایی ناشی از باز و بسته کردن دوربین. لازم به ذکر میباشد که انجام دادن این کار به هیچ عنوان راحت نمیباشد و همه ی عواقب ناشی از آن به عهده ی خود شما میباشد.

تولید کننده های بسیاری وجود خواهند داشت که کار تبدیل دوربین‌های DSLR معمولی به دوربین مادون قرمز را انجام خواهند داد. صرف نظر از اینکه کدام محصول را برای این کار انتخاب خواهید کرد، صرفا می بایست به یقین برسید که به صورت کامل در مورد آن‌ها تحقیق کرده‌اید و می‌توانید به سادگی دوربین خود را به آن‌ها تحویل بدهید.

عکسبرداری مادون قرمز

از آنجایی که دوربین DSLR شما به شکل اختصاصی برای عکاسی مادون قرمز تغییر کرده است، می‌توانید همانطور که در نور مرئی از آن استفاده می‌کنید، به عکاسی بپردازید. ترکیب ایزو، سرعت شاتر و دیافراگم همانطور که در دوربین‌های معمولی کار می‌کنند، در اینجا هم کار می‌کنند. استفاده از نورسنجی ماتریکس در عکاسی مادون قرمز همیشه نتایج دقیقی برای شما به دنبال دارد البته بهتر است دوربین، لنز و شرایط نوردهی خودتان را هم در نظر بگیرید و بررسی کنید که آیا حالت Center-Weighted نتایج بهتری را برای شما رقم می‌زند یا حالت ماتریکس؟

برای آنکه بدانید یک تصویر Raw عالی،بر روی LCD دوربین شما به چه شکل به نظر می آید به مقداری آزمون و خطا نیاز دارید اما با رفتن وقت متوجه میشوید شد که چه وقتی یک تصویر مادون قرمز را به شکل عالی نورسنجی بکنید یا می بایست از جبران نورسنجی بهره برداری بکنید.

لنزهای مورد بهره برداری

اکثر ما عموما فکر خواهیم کرد که برترین لنزها، برترین تصویرها را نیز ایجاد خواهند شد. با این حال، لنزی که برترین کارایی را در نور مرئی خواهد داشت، امکان دارد ضعیف‌ترین کارایی را در همان مادون قرمز داشته باشد. در برابر امکان دارد لنزهای کم هزینه قیمت، کارایی خیلی راحتی نسبت به همتایان پر هزینه خودشان داشته باشند. با اهمیت ترین اشکال لنزهایی که کارایی ضعیفی در عکسبرداریی مادون قرمز خواهند داشت دو مورد میباشد؛ نخستین اشکال خلق یک نقطه‌ی متفاوت در قلب تصویر (با نوردهی و رنگ‌های متفاوت نسبت به بقیه عکس) و مورد بعدی هم حساس‌تر بودن لنز به بازتاب‌های درونی (Flare) میباشد. شما توانایی آن را خواهید داشت تا نقطه‌ی متفاوتی که در مرکز تصویر خلق بشود را در وقت ویرایش حذف بکنید، ولی امکان دارد کمی زمان‌بر بنظر برسد.

مانند بازتاب‌های داخلی در تصویرهای معمولی، بازتاب‌های تصویرهای مادون قرمز نیز به راحتی قابلیت ویرایش نخواهند داشت و بازتاب‌های روی تصویرهای مادون قرمز نیز مشکل تر میباشد. در عکسبرداری در نور مرئی، بسیار راحت میشود با تحلیل زاویه خود نسبت به خورشید، دریابید که احتمال بوجود امدن بازتاب‌های درونی وجود خواهد داشت. ولی در عکسبرداری مادون قرمز، شما نمی‌توانید مانند عکسبرداری در نور مرئی این موضوع را تشخیص بدهید، چرا که قابلیت دیدن نور مادون قرمز برای شما وجود نخواهد داشت. به این دلیل در هنگام عکسبرداری مادون قرمز بررسی صفحه نمایش بسیار با اهمیت میباشد چرا که صرفا با بهره برداری از صفحه نمایش میباشد که میشود متوجه بروز فلر و بازتاب‌های داخلی در تصاویر خودتان شوید.

برترین استراتژی این میباشد که از لنزهایی بهره برداری بکنید که برای کارایی عالی در عکسبرداری مادون قرمز شناخته بشوند. البته یافتن این لنز نیز راحت نمیباشد. با آنکه میشود نقد و تحلیل های بسیاری و با کیفیتی را برای لنزهای متفاوت یافت، صرفا تعداد کمی از آن‌ها به مسئله عکسبرداری مادون قرمز میباشند. یکی از سورس های بسیار عالی وبسایت  (http://www.naturfotograf.com/index2.html) میباشد. این سایت یکی از معدود سایت‌هایی میباشد که به شکل مخصوص لنزها را با در نظر داشتن کارایی مادون قرمز آن‌ها مورد تحلیل قرار خواهد داد. همانگونه که درون این سایت نیز میشود مشاهده بکنید که لنز نیکون 18-55 در قیاس با لنزهای دیگری که چندین برابر آن هزینه دارند، کارایی بینظیری در زمینه عکاسی مادون قرمز خواهد داشت.

ادیت عکس‌های مادون قرمز

عکس‌های Raw ، مانند عکسبرداری در نور مرئی، بالاترین انعطاف‌پذیری موجود را در زمینه‌ی ویرایش تصویرهای مادون قرمز نیز در خدمت خود دارید. تصویرهای Raw که درون دوربین مشاهده میکنید بسیار جذاب نمیباشند. این تصویرها که عموما به رنگ صورتی میباشند، بسیار بی روح میباشند و به هیچ وجه کنتراستی نیز نخواهند داشت. تصویرهای Raw گرفته شده به واسطه دوربین‌های مادون قرمز که ویرایش نشده‌اند، به ندرت ممکن است اضخاص دیگر را ترغیب بکنند که این ژانر عکسبرداری را آغاز بکنند. تصویر مادون قرمز زیر کنتراست بازم را خواهد داشت اما تصویرهای دیگر امکان دارد خیلی نامطلوب‌تر به نظر برسد.

چه موردی سبب صورتی شدن عکس شده است؟ فاکتورهای متفاوتی بر روی ظاهر تصویرهای مادون قرمز Raw موثر میباشند: نوع حسگر DSLR مورد بهره برداری، فیلتر مادون قرمز متصل شده به دوربین DSLR و الگوریتم‌های مورد بهره برداری برای تنظیم وایت بالانس از با اهمیت ترین موارد میباشند. تصویرهای مادون قرمز در حقیقت هیچگونه رنگی نخواهند داشت اما حسگر دوربین DSLR شما میبایست مقادیری را به حسگر های آبی، سبز و قرمز متعلق به الگوی Bayer تخصیص بدهد. با اینکه تصویر های مادون قرمز بوجود آمده به واسطه هر دوربین تا حدودی با دوربین‌های دیگر متفاوت میباشد ولی بیشتر دوربین‌های DSLR تصویرهای تولید می‌کنند که مشابه به تصویر بالا میباشند.

من تصویرهای مادون قرمز خود را در نرم افزار لایتروم با بهره برداری از یک تنظیم های پیشفرض که نقطه آغار عالی برای تنظیم وایت بالانس، تون، کنتراست، وضوح و… میباشد ویرایش می‌کنم. با اهمیت ترین مورد از میان این تنظیمات وایت بالانس میباشد که من میزان  Temperature آن را روی 2100 و Tint را روی -72 تنظیم خواهم کرد. اکنون نتایج چیزی مانند عکس زیر میباشد. اکنون عکس در حال شکل گرفتن میباشد و خیلی بهتر از تصویر صورتی رنگی میباشد که فایل Raw اصلی به ما تحویل داده بود.

و بعد از تصویر بالا را در برنامه فتوشاپ CS5 باز بکنید. درون نرم  افزار فتوشاپ یک سری اکشن ایجاد بکنید که با بهره برداری از آن‌ها کانال‌های آبی و قرمز با مقدارهای متفاوتی با هم جابجا بشوند . و نیز از یک سری اکشن نیز بهره برداری بکنید که حاصل آن‌ها رنگ‌های آبی و زرد باشد. شما فقط با آزمون و خطا به این نتیجه ها دست پیدا خواهید کرد. زمانی که به نتیجه‌ای دست پیدا میکنید قطعا که آن را دوست خواهید داشت، در حالی که همه ی تنظیمات اعمال شده را به یاد خواهید داشت، بلافاصله یک اکشن فتوشاپ ایجاد بکنید. بعضی مواقع اشباع رنگ را بسته به چیزی که دوست دارم به آن برسم و یا طبیعت عکس مورد بحث کاهش می‌دهم. برخی اوقات نیز مقدار Hue یک رنگ خاص را تغییر می‌دهم. از آنجایی که مادون قرمز هیچگونه رنگ واقعی ندارد، رنگ‌هایی که مشاهده می‌کنید حاصل فاکتورهای متفاوتی میباشند که از دوربینی به دوربین دیگر متفاوت میباشند. پس تصویرهای که با دوربین اختصاصی شما گرفته میشوند، در صورتی که با اکشن‌های فتوشاپ و تنظیمات پیشفرض لایتروم من ادیت شوند، ممکن است به نتایج متفاوت‌تری برسیم.

کلام اخر

عکسبرداری مادون قرمز، بالاخص با در نظر گرفتن منعطف بودن دوربین‌هایی که برای عکسبرداری مادون قرمز تغییر کرده‌اند، یک دنیای مهیج جدید را به روی هر کاربری باز میکند. این مطلب صرفا پیش زمینه ای بر مسائل و مواردی میباشد که می بایست برای عکسبرداری مادون قرمز در نظر بگیرید. چنانچه که تمایل داشتید مسائل زیادی درباره این موضوع آموزش ببینید، در قسمت نظرات این مقاله با ما در میان بگذارید.